РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, САССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала Петр Васильевич Афанасьев

Норуодунай суруйааччы Амма Аччыгыйын кыратыгар хайаан да ааттаах киhи тахсар уола диэн хайҕаан Чөркөөххө үөрэттэрбит «Ленин» орденнаах Саха АССР үтүөлээх учуутала Афанасьев Петр Васильевич быйыл төрөөбүтэ 130 сылын туолар.

 

              Петр Васильевич Афанасьев 1893 сыллаахха уруккута Боотурускай улууһугар, кэнники Таатта оройуонугар Аллараа Амма нэһилиэгэр дьадаҥы дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүтэ. Аҕата Баһылай оҕонньор орто уҥуохтаах, бэрт убаҕас бытыктаах, түргэн соҕус саҥалаах, олус сымнаҕас киһи,булчутунан аатырара. Ийэтэ Настаа эмээхсин бытааннык доллооттоон саҥарар, дьулааннаахтык көстөр, толуу көрүҥнээх. Петр соҕотох уол буолан көҥүллүк иитиллибитэ. Ис-иһиттэн көрсүө, кэрэ дууһалаах, ииссэри-баассары билбэт оҕо этэ.

            Петр Васильевич 1906 сыллаахха Чычымах начальнай оскуолатыгар үөрэнэ киирбитэ уонна 1910 сыллаахха бүтэрбитэ. Ол кэнниттэн Дьокуускай куоракка 4 кылаастаах училищены 1914 сыллаахха үөрэнэн бүтэрбитэ. Ити сыл Саха сиригэр аан бастаан учууталлары иитэн таһаарар учуутал семинариета аһыллыбыта. Петр Васильевич онно үөрэнэн киирбитэ. Нуучча тылын дириҥник үөрэтэн баһылыырга уһулуччу дьулуурун уурбута. 1917 сыллаахха семинариены ситиһиилээхтик бүтэрбитэ уонна семинариетааҕы образцовай оскуолаҕа учууталынан анаммыта. Итиннэ биир сыл үлэлээн баран, көрдөһөн туран, Тааттатыгар тахсан Чөркөөх сэттэ кылаастаах оскуолатыгар учууталлаабыта. 1921с. Чычымахха учууталлыы олордоҕуна, Чычымахха ордууламмыт бандьыыттар илин күрээбиттэрэ, оскуола сорох учууталлара эмиэ күрээбиттэрэ. Кинилэр Петр Васильевиһы бэйэлэрин кытта илдьэ бараары хаайа сатаабыттарын буолуммакка, кэргэнинээн “Саһыл”  диэн сиргэ саһан олорбуттара. Бандьыыттар барбыттарын кэннэ Чөркөөххө тахсан кыһыл этэрээти кытта Дьокуускай куоракка киирсибитэ. Куоракка норуот үөрэҕин Саха  күбүөрүнэтээҕи аппаратыгар, киэһээҥи оскуолаҕа учууталынан үлэлээбитэ. 1922 сыл сааһыары сайын Таатта улууһугар советскай былаас чөлүгэр түспүтэ. Петр Васильевич Саха АССР ис дьыалатын комиссариатын боломуочунайынан ананан тахсан, саҥа былаас органнарын тэрийсиигэ үлэлээбитэ. Бандьыыттар тобохторо Охотскайга күрэнэн эрэр түүлээхтэрин тутан Дьокуускайга киллэриигэ быһаччы кыттыспыта. Сэриинэн сибээстээн сабылла сылдьыбыт оскуолалар аһыллыыларыгар Афанасьев П.В. үөрэх комиссарын аатыгар туруорсан,  бандьыыттарынан алдьатыллыбыт оскуолалар баҕаларын чөлүгэр түһэриигэ элбэх көмөнү оҥорбута. Бэйэтэ Чөркөөх оскуолатыгар учууталлыы сылдьыбыта. 1922 сылтан 1957 сылга диэри биир да сыл тохтообокко туох баар күүһүн, өйүн-санаатын, олоҕун барытын эдэр көлүөнэни иитии-үөрэтии дьыалатыгар анаабыта. Чычымах, Баайаҕа, Игидэй, Ытык Күөл, Чөркөөх оскуолаларыгар учууталынан, Чурапчытааҕы педучилищеҕа, Дьокуускай уокурук, Бүлүү, Таатта улуустарын үөрэҕин инспекторынан үлэлээбитэ.

                 Петр Васильевич үрдүк квалификациялаах нуучча тылын уонна литературатын учуутала буоларга олус дьулуһара. Ол иһин 1939 сыл Дьокуускайдааҕы учительскай институтун кэтэхтэн үөрэнэн, 1942 сыллаахха бүтэрэн ситэтэ суох орто оскуолаҕа нуучча тылын уонна литературатын учууталын үрдүк аатын ылбыта. Аҕа дойду сэриитин сылларыгар ыарахан үлэни толоро-толоро Саха государственнай педагогическай институтугар салгыы үөрэммитэ уонна 1945с. тохсунньу 7 күнүгэр таптыыр идэтигэр  үрдүк квалификациялаах специалист дипломун илиитигэр туппута. Петр Васильевич – улуу нуучча тылын уонна литературатын бөдөҥ тарҕатааччыта. Кинини биһиги улуу партиябыт, правительствобыт үрдүктүк сыаналыыра мантан көстөр. 1944,1947 уонна 1957с. Саха АССР Верховнай Советын Президиумун Бочуотунай грамотатынан, 1946сыллаахха 1941-45сс. Аҕа дойду улуу сэриитин сылларыгар килбиэннээх үлэтин иһин медалынан, 1945с. Саха АССР оскуолаларыгар үтүөлээх учууталын бочуоттаах аата иҥэриллибитэ. Онтон 1952с. ССРС Верховнай Советын Президиумун ыйааҕынан Ленин орденынан наҕараадаламмыта.  1953с. үлэһиттэр депутаттарын оройуоннааҕы Советын депутатынан быыбарданан үлэлээбитэ.

 

 

«Таатта» түмэлин архыыбыттан