Суруйааччы Реас Алексеевич Кулаковскай төрөөбүтэ 110 сылыгар ананар

 

Поэт, прозаик Реас Алексеевич Кулаковскай төрөөбүтэ 110 сыла.

(08.04.1914-31.05.1993)

Р.А. Кулаковскай 1914 с. муус устар 8 к. Бүлүү куоратыгар төрөөбүтэ. Өксөкүлээх Өлөксөй ити саҕана Бүлүүтээҕи 3 кылаастаах училищеҕа учууталлыыра. Таатта улууһун lV Дьохсоҕон нэһилиэгэр эһэтин инитэ Иван Васильевич Кулаковскай-Быргый Уйбаан кийиитэ, огдообо Татьяна Васильевна Кулаковскаяҕа иитиллэн борбуйун көтөхпүтүн ахтар. Реас Чөркөөх сэттэ кылаастаах оскуолатыгар үөрэммитэ. 12 сааһыттан соҕотох хаалан аймахтарын, билэр дьонун көмөтүнэн үөрэнэн 1936 с. Дьокуускай педагогическай техникумун бүтэрбитэ. Учуутал идэтин ылан 1940 с. саҕалаан Тааттанан, Чурапчынан, Бороҕонунан уо.д.а. сирдэринэн айымньылаахтык үлэлээбитэ. 1945-1948 сылларга Дьокуускайдааҕы педагогическай институкка үөрэммитэ. Оҕолорун иитэр кыһалҕаттан учууталлыыр үлэтигэр төннөргө күһэллибитэ. Сангаар 7 кылаастаах оскуолатыгар, Кириэс Халдьаайыга, онтон Чычымах 7 кылаастаах оскуолатыгар уһуннук араас предметтэри үөрэппитэ. Реас Алексеевич отучча саастааҕыттан былыргы саха олоҕун, айылҕа араас көстүүлэрин, норуот үһүйээннэрин кыралаан суруйа сылдьыбыт. Кини айар үлэтин 1962 с. саҕалаабыта. 1962с. «Наммаҕа”, “Бойуот” диэн суруйбут бастакы айымньыларын Суорун Омоллоон хайҕаабыта. 1965 сыллаахха “Сыккыс” диэн бастакы кинигэтэ бэчээттэнэн тахсыбыта. Салгыы прозаик талаана арыллан “Сэһэннэр” (1971с), “Сиккиэр” (1976с.), “Олоҕу таптаа” (1980с), “Сэһэннэр уонна кэпсээннэр” (1984с), “Кэпсээннэр” (1988с), “

“Аҕам олоҕо” (1990с.), “Орто дойду олохтооҕо Ордьоот оҕонньор. Намыын киэһэ” (1993с), “Луҥку киэһэ” (1993), “ Олох лабаалара” (1996), “Кистэлэн кэпсээним” (2003) кинигэлэрэ тахсан ааҕааччы сэҥээриитин ылбыттара. Ити кинигэлэргэ кини олох хартыынатын, дьоннор сыһыаннаһыыларын, киһи айылҕаҕа сыһыанын,экология проблемаларын сэһэргиир.

   Биир бастыҥ үлэтигэр  «Аҕам олоҕо» ахтыы сэһэнигэр  аҕатын Өксөкүлээх Өлөксөй уустук уонна ураты олоҕун, далааһыннаах үлэтин итэҕэтиилээхтик суруйбута. Барыта баар буолбут чахчылар, олорон, үлэлээн ааспыт дьоннор ахтыыларыгар  уонна чахчыларга олоҕурбут айымньыта буолар.

1978 с. ССРС Суруйааччыларын союһугар чилиэнинэн ылыллыбыта. Р. А. Кулаковскай аҕатын төрдүн – ууһун кэҥэтэн, удьуорун уһатан, аҕатын туйаҕын хатаран, кини сырдык үтүө дьыалатын салҕаан, сайыннаран, төрөөбүт норуотугар бэриниилээхтик сулууспалаабыта уонна таптыыр сахатын литературатыгар бэйэтин боччумнаах суолун хаалларбыта.

Саха норуодунай худуоһунньуга, Алампа аатынан норуодунай бириэмийэ бастакы лауреата,Россия үтүөлээх худуоһунньуга, РСФСР государственнай бириэмийэтин лауреата, СР искусствотын үтүөлээх деятелэ, түмэлбит доҕоро Эдуард Иосифович Васильев быйыл үбүлүөйдээх 80 сааһын туолла. Ытык киһибит Суорун Омоллоон суруйбутунуу «Үйэ уһунунан буолбакка – үлэ үйэлээҕинэн кэриэс хаалларыы” диэн олоҕун философията Эдуард Иосифович худуоһунньук буолар дьылҕатыгар эмиэ сабыдыаллаабыта мэлдьэҕэ суох. Кини 1970-ус сылларга Суоруннарга күтүөт буолуоҕуттан Дмитрий Кононовичтыын ыкса алтыһан, кини идеяларын олоххо киллэрээччи, түмэллэрин өйөөччү буолбута. Кини айар үлэтин суолугар алаас уола Алампа уобараһа биир сүдү миэстэни ылар. Ол курдук, 1977 сыллаахха “Алампа аҕатынаан” хартыынатынан КСК Ыччатын Бүтүн Союзтааҕы Ленинскэй Коммунистическай Союһун бириэмийэтин ылбыта.

Дмитрий Кононович эдэр сааһыттан ытык дьонун саха классик суруйааччыларын Өксөкүлээх Өлөксөй, Алампа Соппуруонап, Николай Неустроев, саха ойуулуур-дьүһүннүүр искусствотын төрүттээччи Иван Васильевич Попов, саха профессиональнай ырыаһыта Анна Ивановна Егорова сырдык ааттарын үйэтитэр сыаллаах “Таатта” түмэлин тэрийбитэ. Өрөспүүбүлүкэ биллэр худуоһунньуктара А.Н.Осипов, Т.А.Степанов, Э.И.Васильев, Ю.А.Голиков, М.А.Рахлеева, К.П.Гаврильев о.д.а. саха суруйааччыларын айымньыларынан үлэлэрин түмэл арыллыытыгар бэлэх ууммуттара. Эдуард Иосифович үрдүк маҥан халлааҥҥа өрө дабайан үүммүт баараҕай киил мас көмүс туорахтарыгар саха омук төрүттэриттэн саҕалаан, олоҥхоһут М.Н.Андросованы, сахаттан бастакы профессиональнай бырааһы П.Н.Сокольниковы, Саха АССР тэрийбит чулуу уолаттарын Былатыан Ойуунускайы, Максим Аммосовы, Исидор Бараховы, В.В.Никифоровы, саха классик суруйааччыларын А.Е.Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөйү, А.И.Софронов-Алампаны, Н.Д.Неустроевы, СӨ бастакы Президенын Михаил Ефимович Николаевы о.д.а. “Аал луук мас ” үлэтигэр үйэтиппитэ. Маны таһынан, историческай түгэҥҥэ олоҕурбут “Туску” айымньытыгар Саха Өрөспүүбүлүкэтэ суверенитеты ылыныытын уонна 1993 сыллаахха дойду Президенэ Борис Николаевич Ельцин Былатыан Ойуунускай 100 сыллаах үбүлүөйүгэр Тааттаҕа кэлиитин уруһуйдаан бэлэх ууммута.

2015-2018 сылларга түмэл экспозицията худуоһунньук протоиерей Димитриан Дмитриевич Попов, А.Е.Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй, А.И.Софронов-Алампа, саха норуодунай худуоһунньуга Иван Васильевич Попов, искусство, литература эйгэтин чаҕылхай сулустара кэргэннии Анна Ивановна Егорова уонна Макар Иванович Кузьмин-Макар Хара мэтириэттэринэн байытыллыбыта.

Былырыын дойдуга култуурунай нэһилиэстибэ сылынан Эдуард Иосифович “Таатта” түмэлигэр икки үлэтин бэлэхтээбитэ: “Чөркөөхтөөҕү таҥара дьиэтэ”, ” Лингвист, учуонай Э.К. Пекарскай балаҕана”. Бу үлэлэр 1985 сыллаахха саха худуоһунньуктарын пленэрдэрин кэмигэр суруллубуттара биллэр.

Эдуард Иосифович Дьокуускайга “Худуоһунньуктар дьиэлэригэр”, сайынын Мэҥэ Хаҥалас Дойдуунускай нэһилиэгэр мастерскойугар историческай тиэмэлэргэ, айылҕа кэрэ көстүүлэрин хуолустаҕа түһэрэн билигин да айымньылаахтык үлэлиир.

 

Саха чулуу уола Михаил Петрович Слепцов-Отоороп төрөөбүтэ 125 сыллаах үбүлүөйүгэр ахтыы киэһэтиттэн

 

29.11.2020с. Харбалаахтааҕы бырааттыы Мординовтар ааттарын сүгэр түмэл уонна олохтоох библиотека фондаларыттан тэриллибит саха талааннаах поэта, Аҕа дойдуну көмүскүүр сэрии кыттыылааҕа Серафим Романович Кулачиков –Эллэй төрөөбүт күнүгэр аналлаах куйаар быыстапката:

29.11.2020с.Сэтинньи 29 күнэ-Арассыыйа Ийэлэрин күнэ. Харбалаах нэһилиэгин талааннаах ийэлэрин туһунан бырааттыы Мординовтар ааттарын сүгэр түмэл куйаар быыстапката:

 

28.11.2020с. ССРС доруобуйа харыстабылын туйгуна, РФ уонна СӨ үтүөлээх бырааһа, «Гражданскай килбиэн» бэлиэ хаһаайына, СӨ бочуоттаах олохтооҕо Земфира Макаровна Кузьмина талааннаах төрөппүттэрин, бастакы опернай режиссер, ырыаһыт Анна Егорова уонна буойун-поэт М.И.Кузьмин-Макар Хара туһунан истиҥ ахтыытын сэргээҥ.

 

21.11.2020г.”Исследователь, фотограф М.Г.Слепцов” к 125-летию Михаила Григорьевича Слепцова.

 

03.10.2020с. А5ам саастаахтар декадаларыгар быыстапканы тэрийдэ Харбалаахтааҕы бырааттыы Мординовтар ааттарынан түмэл сэбиэдиссэйэ С.А.Васильева. Уран тарбахтаах маастар, Харбалаах олохтооҕо  Анна Викторовна Афанасьева “Өбүгэ ииһэ-күүһэ. Сэргээ.Көр” быыстапка маастар баҕа санаатынан кынаттанан -өбүгэ үгэһин утумнаан,иискэ төрүт таҥаһы-сабы,киэргэли үйэтитии,олоххо туһаныы,ыччаты уһуйуу буолар.
Анна Викторовна “Орто -Амма нэһилиэгин” бочуоттаах олохтооҕо, Орто-Амма нэһилиэгин норуот уус-уран сайдыытыгар өҥөтүн иһин,Таатта улууһун норуотун маастара,СӨ уус -уран оҥоһук маастара.

---

С Днем Государственности Республики Саха (Якутия)! Виртуальная выставка основана по книге “Избранные народом”.  1922—2008. — Якутск: Бичик, 2009г. и дополнена фотографиями из фондов музея 

https://youtu.be/sUOQKcW75oU

Виртуальная выставка “Почтовые марки России” коллекционера,почетного гражданина Средне-Амгинского наслега, отличника муниципальной службы РС(Я) Е.Т.Протопоповой.

Виртуальная выставка ко Дню Победы “Саллаат сулуһа” из фондов ГБУ РС(Я) “ЫКЛХМ-З “Таатта”

Виртуальная выставка ко Дню Победы “Кыайыыны уһансыбыт биир дойдулаахтарбыт” из фондов музея имени братьев Мординовых.

Виртуальная выставка ко Дню Республики Саха (Якутия) “Образ П.А.Ойунского в творчестве художника Попова И.И.”.