Мария Николаевна Андросова-Ионова (1864-1944 сс.)
Игидэй нэґилиэгэр тіріібµтэ. Тіріппµттэрэ эрдэ іліннір, эґэтигэр Кµµгэс Ньукулайга иитиллибитэ.
Тааттта±а сыылка±а кэлэн олорор народоволец Всеволод Михайлович Ионов оскуола аґан, олохтоох о±олору µірэтэрин истэн, киниэхэ тиийэн, Мария Николаевна сылы кыайбат кэм иґигэр Бетлинг академик транскрипциятыгар оло±урбут саха суругун кіІµл аа±ар-суруйар буолар. Сотору, 1893 с. 29 сааґыгар В.М.Ионовка эргэ барар. Тойонун, бастакы эрин а±атын С.В.Слепцов кімітµнэн Чэкэл диэн сиргэ дьиэ-уот тэринэн, сµіґµ-сылгы ииттэн олороллор.
Сахалыы суруксут, олоІхоґут Мария Э.К.Пекарскайга «Кµлкµл бі±і о±онньор, Силирикээн эмээхсин икки», «Ґµт аас бэйэлээх ҐрµІ айыы тойон ыччаттара» олоІхолору бµтµннµµ, «Орто дойду тупсарыгар тµспµт, хара тыа иччитэ баай Барыылаах» олоІхо са±аланыытын суруйан биэрэр. Мария Николаевна бу тылдьыт 211 ыстатыйатын тылбааґын, 285 тылга холобурдарын оІорбута. Маны таґынан В.Н.Васильев сурукка киллэрбит «Куруубай хааннаах Кулун Куллустуур» олоІхотун редакциялаан, корректуралаан биэрбитэ.
Всеволод Михайлович ілбµтµн кэннэ Ленинградка Этнография уонна Антропология институтугар 1930 с. диэри µлэлээбитэ. Манна µлэлии сылдьан «О±уруот аґын µµннэрии» диэн кинигэтин таґаартарбыта. ССРС НА тэрийбит экспедициятыгар кыттан, Саха сиригэр кэлэн µлэлии сылдьыбыта. Мария Николаевна Андросова-Ионова саха тылынан литературата сайдарыгар бэйэтин сµІкэн кылаатын киллэрбит, наука±а бастакынан сыстыбыт саха дьахталларыттан биирдэстэр буолар.
(М.Н. Андросова-Ионова «ОлоІхолор. Ырыалар. этнографическай бэлиэтээґиннэр. ыстатыйалар» кинигэттэн профессор, ф.н.д. Е.Коркина аан тылыттан.)
Литература: «Таатта улууґа. Сµµс сыл.Сµµс суруйааччы» 2012 с. Таатта улууґа.